لوله بدون درز یا مانیسمان چیست؟
نوعی لوله فلزی از جنس کربن استیل (فولادی)، استنلس استیل (فولاد ضد زنگ) یا فولاد آلیاژی است که در فرآیند تولید از میان تهی کردن شمش توپر فولادی (Billet) ساخته می شوند. این کار توسط سمبه ای حفره ای درون میله ی سرخ شده از حرارت انجام می شود. محصول نهایی لوله مانیسمان به صورت هیدرواستاتیک تست شده و بازرسی می شود و در صورت لزوم پوشش داده می شود. این لوله ها هیچ گونه درزجوشی بر روی خود ندارند. بر روی سطوح لوله‌های مانیسمان از یک لایه پوشش لاکی استفاده می‌شود که در صورت نیاز به گالوانیزه کردن، استفاده از عملیات سند بلاست (شن‌ زنی) روی سطوح ضروری می‌شود. اولین شخصی که ایده تولید لوله بدون درز را در ذهن خود پروراند فردی به نام مانیسمان در سال 1886 در کشور آلمان بود.

همانطور که گفته شد لوله مانیسمان یا بدون درز به هیچ گونه جوشکاری احتیاج ندارد همین امر سبب افزایش مقاومت این لوله خصوصا مقاومت در برابر خوردگی می شود. این لوله مقاومت مکانیکی بالایی نیز دارد و فشار بیشتری نسبت به لوله های دارای درز جوش تحمل می کنند. لوله های مانیسمان با دیواره ضخیم تر مقاومت حرارتی بالاتری دارند.

لوله‌های درزدار (Welded Pipe) از طریق جوشکاری ورق فولادی تولید می شود، به همین دلیل این لوله‌ها توانایی رفع نیاز در صنایع با فشار بالا مانند صنایع پالایشگاهی، انتقال نفت و گاز، سیلندرهای هیدرولیک، مبدل های حرارتی، دیگ های بخار و بویلرها و صنایع خودروسازی را ندارند. به همین دلیل در بخش‌های فشار بالای صنعت از لوله‌های بدون درز استفاده می شود که به دلیل نداشتن درز جوش که بهترین مکان برای ایجاد نشت، خوردگی و ترک محسوب می‌شود، در برابر فشار مقاومت بالایی از خود نشان می دهد.

انواع لوله فولادی کربن استیل بدون درز
لوله کربن استیل بدون درز API5L
لوله کربن استیل بدون درز A106
لوله کربن استیل بدون درز A53
مشخصات فنی لوله بدون درز (مانیسمان)
لوله های بدون درز طبق استاندارد متریالی ASTM A106 و ASTM A53 و Gr B API 5L تولید شده و همچنین استاندارد ابعادی لوله مانیسمان ASME B36.10 و ASME B36.19 می باشد. ASME B 36.10 برای لوله های Carbon Steel و ASME B 36.19 برای لوله های Stainless Steel به کار برده می شوند. سایز لوله های فولادی بدون درز از 1⁄8 اینچ (قطر خارجی 10.3 میلی متر) تا 24 اینچ (قطر خارجی 610.4 میلی متر) می باشد.

برای بیان ضخامت لوله های بدون درز یا مانیسمان از رده (Schedule) یا روش وزنی استفاده می شود که شامل رده 10، 20، 30، 40، 60، 80، 120، 160 و یا رده STD ،XS و XXS می شوند.

STD به معنی Standard (استاندارد) می باشد.

XS به معنی Extra Strong (سنگین) می باشد.

XXS به معنی Double Extra Strong (فوق سنگین) می باشد.

انواع لوله API 5L
API 5L PSL1 و API 5L PSL2 می باشد که دارای گرید های زیر هستند:

گرید BR
گرید X42R
گرید BN
گرید X42N
گرید X46N
گرید X52N
گرید X56N
گرید X60N
گرید BQ
لوله کربن استیل بدون درز A106
این لوله های بدون درز طبق استاندارد ASTM A106 یا ASME SA106 ساخته می شوند و در محیط هایی مورد استفاده قرار می گیرند که دما و فشار سیال بالا باشد. بیشترین کاربرد این نوع از لوله های مانیسمان در صنعت پتروشیمی، پالایشگاه و ساختمان می باشد.

انواع لوله مانیسمان A106
لوله کربن استیل بدون درز ASTM A106 Gr A – لوله فولادی مانیسمان A106 گرید A: این لوله حدود 0.25 درصد کربن دارد.
لوله کربن استیل بدون درز ASTM A106 Gr B – لوله فولادی مانیسمان A106 گرید B: پرکابردترین گرید لوله مانیسمان A106 است و دارای حدود 0.3 درصد کربن می باشد. این لوله ها استحاکم بیشتری دارند. جوش پذیر هستند و الزامات محیط خورنده را دارند. (NACE)
لوله کربن استیل بدون درز ASTM A106 Gr C – لوله فولادی مانیسمان A106 گرید C: این لوله ها دارای 0.35 درصد کربن می باشد. ترد بوده و دارای کمترین کاربرد در صنعت می باشند.
لوله کربن استیل بدون درز ASTM A53
لوله هایی که طبق استاندارد ASTM A53 تولید می شوند برای انتقال سیالاتی مانند آب، گاز، بخار با دما و فشار پایین کاربرد دارد.

انواع لوله مانیسمان A53
لوله کربن استیل بدون درز ASTM A53 Type S GR A – لوله فولادی مانیسمان A53 نوع S گرید A
لوله کربن استیل بدون درز ASTM A53 Type S GR B – لوله فولادی مانیسمان A53 نوع S گرید B
لوله بدون درز داخلی یا لوله مانیسمان ایرانی
لوله های بدون درز در ایران حداکثر تا سایز 6 اینچ تولید می شود. از جمله تولیدکنندگان عمده لوله های مانیسمان داخلی می توان به گروه ملی فولاد اهواز و شرکت دقیق کاوه ایرانیان اشاره کرد.

لوله بدون درز خارجی یا لوله مانیسمان خارجی
انواع لوله های بدون درزی که در خارج از ایران در ساز های مختلفی تولید می شوند به لوله های زیر معروف هستند:

لوله مانیسمان اروپایی
لوله مانیسمان روسی
لوله مانیسمان اکراینی
لوله مانیسمان رومانیایی
لوله مانیسمان چینی
لوله مانیسمان ژاپنی
لوله مانیسمان کره ای
کاربردهای لوله مانیسمان
از این لوله ها برای انتقال و توزیع سیالاتی مانند نفت، گاز، بخار و غیره همچنین در ساخت مبدل های حرارتی و مخازن تحت فشار و لوله‎ کشی ساختمانی و تاًسیسات، لوله کشی گاز، آتش نشانی، صنایع غذایی و دارویی و برج‌های خطوط انتقال برق استفاده می شود.

معمولاً A106 برای دماها و فشارهای بالا کاربرد دارد. A179 که کم کربن است در مبدل های حرارتی و کندانسورها استفاده می شود و A192 برای دیگ های بخار مورد استفاده قرار می گیرد.

با توجه به اینکه قیمت لوله های مانیسمان نسبت به سایر لوله‌ها بالاتر است ولی با توجه به ویژگی هایی که بیان شد، این نوع لوله‌ها دارای طول عمر مفیدتری نسبت به انواع دیگر لوله هستند.

لوله گوشتدار
یکی از انواع لوله های مانیسمان لوله گوشتدار یا لوله ضخیم می باشند. این لوله ها ضخامت بسیار بیشتری نسبت به لوله های مانیسمان معمولی دارند و همچنین به دلیل وزن سنگینی که دارند برای انتقال سیالاتی که دارای فشار بالا می باشند مناسب هستند. ضخامت لوله گوشتدار معمولا از ۲۰ میلی متر به بالا و طول شاخه آن ها نیز به طور معمول ۶ متر می باشد.