سیم مفتول آرماتور بندی که به آن مفتول پخته نیز گفته می شود در حقیقت نوعی از مفتول سیاه می باشد که در پروژه های ساختمانی جهت اتصال و تثبیت میلگرد های عمودی و افقی نسبت به هم، فرم دهی ستون ها و فوندانسیون به کار می رود.

این نوع مفتول در دمای بسیار بالایی تولید می شود و با حفظ مشخصات شیمیایی اش در صنایع مختلفی به کار می رود. سیم مفتول آرماتور بندی مفتولی نرم و انعطاف پذیر است و قابلیت تغییر شکل دارد، از این رو دامنه ی کاربرد آن در امور مختلف گسترده تر است و کار با آن امری دشوار نمی باشد. مفتول سیاه پخته که از آن تحت نام های دیگری همچون مفتول آنیل شده، مفتول اتصال، مفتول آرماتور بندی، سیم نرم و … نیز یاد می شود، خود متریال اولیه و مادر برای مفتول گالوانیزه محسوب می شود.

علت نام گذاری این محصول به مفتول سیاه این است که در قشر بیرونی و اطراف مفتول سیاه ذراتی از دوده های سیاه رنگ وجود دارد و هیچ نوع پوشش محافظی بر روی آن وجود ندارد. سیم مفتول آرماتور بندی در اندازه و قطر های مختلفی برای کاربرد هایی نظیر قالب بندی، عایق بندی، نجاری، کشاورزی و …. تولید می شود. وزن بسته بندی های این محصول بنا به سایز و قطر آنها متفاوت است.
سیم مفتول آرماتور بندی همانند سیم خاردار معمولا به صورت کلاف بسته بندی می شود زیرا این نوع بسته بندی جا به جایی و استفاده ی راحت تری دارد و بارگیری و انتقال آن کار دشواری نیست. سیم مفتول آرماتور بندی استحکام نسبتا خوبی دارد و شرایط محیطی و فشار را تحمل می کند و به طور کلی مفتول قابل اعتمادی است اما با این حال استحکام کششی و مقاومت آن در برابر شرایط محیطی و اکسیداسیون از سیم مفتول گالوانیزه گرم پایین تر است.

یکی از مهم ترین دلایل استفاده از سیم مفتول آرماتور بندی این است که از آنجایی که بتن دارای مقاومت فشاری بالایی است و در عین حال در برابر کشش و نیروهای جانبی استحکام کمی دارد، بهتر است که بتن را اصطلاحا مسلح نمود. منظور از مسلح کردن این است که از یک سری میلگرد یا خاموت با یک آرایش خاص تثبیت شده استفاده نمود و اطراف بتن را پر کرد تا خشک و محکم شود. این روند در فوندانسیون ساختمان و سقف و ستون نیز استفاده می شود. در واقع سیم مفتول آرماتور بندی نقش یک نگهدارنده را برای میلگردها تا زمان ایجاد سقف، ایفا می کند. ضمن اینکه بر استحکام آن نیز می افزاید.

سیم مفتول آرماتور بندی نقش یک نگهدارنده را برای میلگردها تا زمان ایجاد سقف، ایفا می کند.

مزایای استفاده از سیم مفتول آرماتور بندی در اجرای سازه های بتنی:
• بتن در کنار آرماتور از تراکم و فشردگی بیشتری در مقایسه با سایر مصالح ساختمانی برخوردار است.
• با توجه به نوع آرماتوربندی، بتن در این شرایط استحکام کششی بهتری را تجربه می کند.
• با وجود آرماتور سازه های بتنی در برابر آب و آتش مقاومت بهتری را خواهند داشت.
• ساختمان آرماتوربندی شده در مقایسه با سایر ساختمان ها از پایداری بیشتری برخوردار است.
• با استفاده از سیم مفتول آرماتور بندی می توان بتن را به شکل های مختلف و متنوعی درآورد.
• هزینه ی نگهداری بتن آرماتور بندی شده کمتر است.
• آرماتور بندی از انحراف ساختمان از حالت اولیه جلوگیری می کند.
• سازه های بتنی در مقایسه با سازه های فلزی به مهارت کمتری نیاز دارند.

مشخصات سیم مفتول آرماتور بندی:
• سیم مفتول آرماتور بندی در دماهای بالا (در حدود 900 درجه سانتی گراد) تولید می شود.
• ابعاد تولید این نوع مفتول به صورت 1.20، 1.50، 2.50، 3، 4 است.
• مفتولی نرم و انعطاف پذیر است.
• در صنایع مختلف کاربرد دارد.

کاربرد های سیم مفتول آرماتور بندی:
• استفاده در ساخت انواع توری های الکترود، مش، حصیری، مرغی، پرچ، میخ، پرسی، سیم خاردار، پانل
• استفاده در صنعت ساختمان، قالب بندی و بسته بندی
• استفاده در صنایع کشاورزی مانند سیم کشی باغ های میوه
• استفاده در بسته بندی عدل پنبه
• استفاده در ساخت انواع وسایل تزئینی منزل
• استفاده در ساخت قفس حیوانات و پرندگان
مزایای استفاده از سیم مفتول آرماتور بندی:
سیم مفتول آرماتور بندی به دلیل انعطاف بالا و مقاومت پیچشی خوبی که دارد در هنگام گره خوردن و پیچیده شدن دچار آسیب و شکستگی نمی شود و به راحتی می توانند در اطراف انواع میلگرد پیچیده شوند. آرماتور-بندها معمولا این کار را بوسیله ی انبرهای خاصی انجام می دهند. به علاوه سیم مفتول آرماتور بندی از دوام بسیار خوبی در برابر خوردگی و زنگ زدگی برخوردار می باشد و همین امر باعث کمک به استحکام بیشتر سازه می شود.

نکات مهم در استفاده از سیم مفتول آرماتور بندی:

سیم مفتول آرماتوربندی یا مفتول سیاه
• از سیم مفتول های زنگ زده یا آغشته به روغن در هنگام آرماتور بندی نباید استفاده کرد. در صورت وجود آلودگی بر روی مفتول پیش از اجرا باید آن را پاک سازی نمود.
• آرماتور های عرضی (خاموت ها) وظیفه ی حفظ آرماتورهای طولی را دارند تا از کمانش آرماتورهای طولی تحت فشار زیاد جلوگیری نمایند. پس اهمیت رعایت نکات و ضوابط آرماتورهای عرضی کمتر از خود آرماتور بندی نیست.
• خاموت ها باید در فاصله ی 20 سانتی متری از یکدیگر قرار بگیرند.
• خاموت ها باید توسط سیم آرماتور بندی به آرماتورهای طولی متصل شوند.
• سیم مفتول آرماتور بندی باید توسط قیچی مخصوص برش داده شوند و نباید آنها را بوسیله ی دستگاه هوا برید.
• هرگز آرماتورها را در دمای زیر 5 درجه سانتی گراد خم نکنید.
• برای اینکه پوشش بتنی بر روی آرماتورها دارای ضخامت مناسبی باشد، باید فاصله ی آرماتورها تا سطح قالب بندی حداقل 5.2 سانتی متر باشد. این کار علاوه بر اینکه بین بتن و آرماتورها پیوستگی ایجاد می کند، از خوردگی و زنگ زدن آنها نیز جلوگیری می کند.

مراحل آرماتور بندی با استفاده از سیم مفتول آرماتور بندی:

• تهییه ی نقشه ی کلی ساختمان و تعیین اجزا و مصالح مورد نیاز
• تهییه ی میلگرد: در پروژه¬ی ساخت ساختمان های معمولی و کوچک می توان از میلگردهای فولادی آج دار استفاده نمود اما در ساختمان های بزرگ تر و پیچیده مانند مجتمع های بزرگ مسکونی، تجاری و … باید با در نظر گرفتن نیاز ساختمان و نحوه ی آرماتور بندی، فرم خاصی از میلگرد ها را تهییه نمود.
• پس از تهییه ی میلگردها می توان در مورد نحوه ی آرماتور بندی ساختمان با مهندس مشاور مشورت کرد. معمولا در پروژه های ساختمانی بزرگ مهندس ناظر باید نوع میلگرد ها و سایز آنها را بررسی کند و در مورد کیفیت آرماتور بندی نظر بدهد.
• روش های مختلفی برای ایجاد آرماتور و خم کردن میلگردها وجود دارد که هر یک برای سازه های بتنی خاصی مناسب می باشد. این روش ها شامل روش ضرب دری و روش بستن از کنار می باشد. در روش اول دو میلگرد آرماتور بر روی هم قرار گرفته و سیم مفتول به شکل ضرب دری از رو و زیر آنها عبور می کند.

در روش دوم پس از قرار گرفتن میلگرد ها بر روی هم، سیم مفتول از قسمت زیرین میلگرد عبور کرده و از کنار میلگرد بالایی گذر می کند و قسمت انتهایی آنها به هم بسته می شوند.

به این روش شیوه ی کراواتی نیز گفته می شود و معمولا در فوندانسیون و سقف از این روش استفاده می گردد.

دقت کنید که در امر آرماتور بندی نمی توان از جوشکاری استفاده کرد زیرا عمل جوشکاری فاقد انعطاف لازم بوده و در صورت ایجاد فشار می شکند و استحکام کششی را کم می کند.
• درمورد نحوه ی آرماتور بندی و قرار گرفتن میلگردها باید تصمیم درستی اتخاذ شود. به عنوان مثال در ستون های بزرگ که در آنها از میلگردهای بزرگ تری استفاده می شود باید فضای بیشتری برای آرماتور بندی و قالب در نظر گرفته شود.
• پیش از انجام بتن ریزی لازم است که شیوه ی آرماتوربندی بارها و بارها چک شود زیرا آرماتورها ممکن است تحت اثر عوامل مختلفی سیم و مفتول آنها دچار پارگی و آسیب شود.
• آخرین مرحله ی آرماتور بندی شامل قالب گذاری در اطراف آرماتور و بتن ریزی می باشد. در این مرحله بهتر است که از قالب های فلزی که از خروج آب سیمان از بتن جلوگیری می کنند، استفاده نمود.
معیارهای اصلی در انتخاب سیم مفتول آرماتور بندی:
• نرمی: این مشخصه به توان کوره در حرارت دهی مناسب به سیم وابسته است.
• وزن هر کلاف: کلاف های کوچکتر از محبوبیت بیشتری برخوردار می باشند. وزن مناسب برای یک حلقه سیم مفتول آرماتور بندی سیاه با نمره 1.5 حدودا 20 تا 25 کیلوگرم است و برای نمره های 2.5 و بیشتر 30 کیلوگرم می باشد.

به طور کلی سیم مفتول سیاه از سایز 1.5 تا 4 میلی متر موجود می باشد و به آن نمره ی 1.5 تا 4 گفته می شود و دارای دو نوع ایرانی و چینی است:
1. نوع ایرانی: خود به دو دسته ی فابریک و غیر فابریک طبقه بندی می شود که نوع فابریک آن از طریق کشش و نازک کردن میلگرد با نمره 6 به دست می آید و گونه غیر فابریک آن از تسمه های فلزی ایجاد می گردد. وزن کلاف های مفتول ایرانی متغیر است و بوسیله ی باسکول وزن می شود.
2. نوع چینی: این نوع از مفتول به علت حرارت دیدن زیاد نرم تر است و ضخامتی یکنواخت تر دارد. مفتول های نوع چینی کلاف هایی 25 کیلوگرمی می باشند و نسبت به نوع ایرانی کمیاب تر هستند و هر کیلوی آن 300 تومان گرانتر می باشد.

پروسه ی تولید سیم مفتول آرماتور بندی:
در پروسه ی تولید سیم مفتول آرماتور بندی ابتدا باید مفتول خام به روش نورد سرد و بوسیله ی دستگاه های مفتول کشی به ضخامت خاصی تبدیل شوند. مفتول حاصل شده از این مرحله سفت و شکننده می باشد و از انعطاف کافی برای پیچش یا گره زدن برخوردار نمی باشد. حال برای ایجاد مفتول سیاه نرم بایستی آن را در کوره های ویژه¬ی آنیلینگ (کوره های بازپخت یا آنیل نیز می گویند) قرار داد.

آنگاه کلاف های بزرگی از مفتول ها بوسیله ی جرثقیل به درون کوره منتقل می شوند و در پوشی روی آنها قرار می گیرد. سپس تحت شرایط خلا و با در نظر گرفتن استاندارد های موجود و همچنین حجم بار، مفتول ها در یک مدت زمان معین تحت حرارت 900 درجه سانتی گراد قرار می گیرند. پس از پایان این مرحله مفتول ها از کوره آنیل خارج شده و کاملا به رنگ سرخ در می آیند و باید جهت خنک سازی در معرض هوا قرار گیرند تا این مرحله کاملا طی شود.

پس از پایان این مراحل مفتول سیاه پخته آماده می گردد. علت نرم شدن مفتول ها طی پروسه ی آنیلینگ این است که در این مرحله میزان کربن موجود در آهن کاهش پیدا می کند و همین موضوع باعث مناسب بودن مفتول های سیاه برای گره زدن یا پیچاندن می شود.

ویژگی های فنی سیم مفتول آرماتور بندی:

سیم مفتول آرماتوربندی هم به صورت کلاف و هم شاخه به بازار عرضه می شود.
به طور کلی سیم مفتول های سیاه هم به صورت کلاف و هم شاخه به بازار عرضه می شوند. مفتول های تولید شده در تیپ شاخه بیشتر برای مصارف کشاورزی به کار می روند و قطر آنها در حدود 2 الی 10 میلی متر است اما فرم های کلاف شده ی این محصول به سه شکل دیده می شوند:
• مفتول های سیاه با قطر 1.2 الی 1.7 میلی متری: این مفتول ها برای آرماتوربندی به کار می روند و کلاف های آنها عمدتا 22 کیلوگرمی می باشد.
• مفتول های سیاه با قطر 2 الی 2.5 میلی متری: این مفتول ها جهت قالب بندی استفاده می شوند که کلاف های آنها حدود 25 کیلوگرم می باشد.
• مفتول های سیاه با قطر 3 الی 5 میلی متری: این مفتول ها در امور مختلف ساختمان سازی، بسته بندی و … به کار می رود و وزن کلاف های آنها در حدود 60 الی 100 کیلوگرم می باشد.

سیم مفتول آرماتور بندی چه تفاوتی با مفتول سخت صنعتی دارد؟
همانطور که از ابتدای این مطلب بحث شد سیم مفتول آرماتور بندی در نتیجه ی جریان آنیل و حرارت دیدن، با حفظ ویژگی های شیمیایی از نظر ظاهری و فیزیکی دچار تغییراتی می شود و بسیار نرم و انعطاف پذیر می گردد اما مفتول سخت صنعتی همانطور که از نامش نیز پیداست، بسیار سخت، بدون انعطاف و تغییر شکل می باشد و در نتیجه کاربردهای آن با مفتول آرماتور بندی تفاوت پیدا می کند.

برخی از انواع سیم مفتول آرماتور بندی:
• مفتول سیاه 0.5 میلی متری
• مفتول سیاه 1 میلی متری
• مفتول سیاه 1.2 میلی متری
• مفتول سیاه 1.5 میلی متری
• مفتول سیاه 2 میلی متری
• مفتول سیاه 2.5 میلی متری

مفتول ارماتوربندی یا به انگلیسی binding wire سیم مفتول سیاهی است که معمولا برای زیرسازی در زمینه ساخت و ساز استفاده میشود. از این مفتول سیاه اکثرا برای استحکام بخشی به میلگرد ها و اتصالات استفاده میشود تا اسکلت ساختمان از هر لحاظ محکم و استوار شود. برای تولید مفتول آرماتوربندی از سیم گالوانیزه نشده استفاده میشود و به همین جهت رنگ این مفتول، سیاه است.

مفتول سیاه به سیم آنیل نیز معروف است و از فولاد نرم ساخته شده که به آن خواصی از جمله انعطاف پذیری بالا را میدهد. پر کاربرد ترین مفتول آرماتور از نوع 1.5 میلی متر و وزن کلاف حدود 20 کیلوگرمی است. پرکاربرد بودن مفتول سیاه 1.5 به دلیل قیمت مناسب تر و انعطاف بالاتر آن نسبت به سایر سایز های مفتول سیاه است.